Museum Villa Mondriaan zet in Mondriaan de Mesquita van 27 september 2019 t/m 1 maart 2020 de grote meester Piet Mondriaan (1872-1944) in één lijn met graficus, sierkunstenaar en tekenaar Samuel Jessurun de Mesquita (1868-1944).
De naam Mondriaan is bij iedereen bekend, maar van De Mesquita hebben maar weinig mensen gehoord. Beide kunstenaars gingen tegen de heersende hang naar subjectiviteit in en zochten hun eigen weg naar abstrahering en abstractie. Mondriaan vond de abstractie in de rechte lijnen en primaire kleuren en De Mesquita in het veralgemeniseren van een beeld naar zijn archetype. Toch werd De Mesquita’s werk in het licht van de naoorlogse populariteit van het internationaal modernisme en de Stijl, met de nadruk op spontaniteit en oorspronkelijkheid, gezien als te traditioneel. De tentoonstelling Mondriaan De Mesquita legt de twee zo verschillend bekritiseerde kunstenaars in elkaars verlengde.
De Mesquita was een breed onderlegde kunstenaar, die met verschillende media en technieken werkte. Hij schilderde in olieverf, maakte tekeningen, aquarellen, etsen, houtsneden, versierde stoffen en ontwikkelde zelfs eigen technieken. Deze verscheidenheid zet zich ook door in zijn onderwerpen. Wanneer hij zijn blik naar buiten keerde, tekende hij de werkelijkheid, natuur en mensen om zich heen. Wanneer zijn blik zich naar binnen keerde ontstonden er fantasierijke voorstellingen vol wonderlijke figuren, zijn zogenoemde sensitivistische werken.
De man van Artis
Exotische planten en dierensoorten waren een grote inspiratiebron voor De Mesquita. Hij had dan ook het geluk dichtbij de dierentuin Artis te wonen. Hij prefereerde vogels en hoefdieren; afbeeldingen van deze dieren zijn veelvuldig terug te vinden in onze tentoonstelling. De Mesquita beeldt deze onderwerpen op geheel eigen wijze af: opzichzelfstaand, zonder duidelijk herkenbare achtergrond en als archetype van hun soort. Naast afbeeldingen van dieren maakte hij ook veel portretten. Hij koos modellen uit zijn omgeving, zoals zijn vrouw, zoon en leerlingen. Hij tekende met een aantal heldere lijnen een portret op, waarin zowel het karakter van de geportretteerde als de opvallend sterke tekentechniek van De Mesquita naar voren komt. Dit is goed zichtbaar in het portret van zijn zoon Jaap: de nieuwsgierige blik van de zevenjarige jongen is met minimale lijnvoering opgetekend en de vlakverdeling is prachtig in balans.
Sensitivistische tekeningen
Naast de blik op de werkelijkheid kent het werk van De Mesquita ook een heel andere kant. Hij maakte zijn hele leven lang namelijk fantasierijke voorstellingen vol mysterieuze en bevreemdende figuren. In zijn tijd noemde men dit sensitivistische werken. Zijn fantasie kreeg voornamelijk gestalte in de gekleurde lijntekening, in de vorm van een ets of litho. Aan het eind van zijn leven begon De Mesquita steeds meer sensitivistisch werk te maken en tekende hij boekjes vol met gefantaseerde voorstellingen. De meeste van deze werken zijn gemaakt zonder vooropgesteld plan, gedachteloos. Volgens zijn zoon Jaap ontstonden die ‘in trance’.
Mondriaan De Mesquita
Beide heren stierven in 1944 en terwijl Mondriaan met zijn abstracte werk steeds bekender werd, verdween het werk van De Mesquita langzaam naar de achtergrond. In het werk van de kunstenaars staat de zoektocht naar abstractie centraal, maar hun verschillende benaderingen van de abstractie werden anders beoordeeld. Waar Mondriaan met de Stijl als modern en nieuw werd gezien, was De Mesquita’s figuratieve en ambachtelijk uitgevoerde werk eerder traditioneel. In de tentoonstelling Mondriaan De Mesquita wordt deze kunsthistorische veroordeling bevraagd. Museum Villa Mondriaan belicht de canon van de Nederlandse kunstgeschiedenis op een andere wijze door het werk en de levens van Mondriaan en De Mesquita naast elkaar te leggen.
Aanvullende tentoonstellingen: Celine van den Boorn, Arnout Visser en Textiel in de Villa
Naast Mondriaan De Mesquita opent museum Villa Mondriaan op 27 september ook drie andere tentoonstellingen. In het paviljoen exposeert fotograaf en kunstenaar Celine van den Boorn. Onder haar vrolijke beelden vol gekleurde stippen en zwevende handen ligt een diepere laag verscholen. Van den Boorn schildert de aanwezigheid van de mens in de afbeeldingen weg, zodat er een overzichtelijke en vrolijke wereld zichtbaar blijft. Achter deze ideale wereld schuilen beelden waarin bijvoorbeeld de beproevingen van vluchtelingen getoond worden. Met dit contrast stelt Van den Boorn de vluchtelingenproblematiek ter discussie.
Op het designpodium presenteert vormvinder Arnout Visser organische creaties van glas in combinatie met een film over zijn spectaculaire maakproces. Zo komen zijn Basketstools bijvoorbeeld tot stand door een wilgentakkenmand te vullen met gesmolten glas, waarna de takken wegbranden en er een glazen poef met wilgenafdruk overblijft.
In de villa wordt de expositie Textiel in de Villa getoond over het textielverleden van Winterswijk en de rol die de witte villa hierin speelde. Aan de hand van historische objecten en persoonlijke verhalen wordt verteld over de textielindustrie in Winterswijk en de arbeidsmigranten die in de jaren ‘70 woonachtig waren in de villa.
Alle tentoonstellingen zijn tot 1 maart 2020 te zien in museum Villa Mondriaan op de Zonnebrink 4 te Winterswijk.
