Sinds januari 2024 staat Martijn van Haaster aan het roer van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Een jongensdroom, zo omschrijft hij het zelf. Maar het is ook een NAM in een totaal ander speelveld dan 25 jaar geleden, toen hij bij Shell begon. De sluiting van het Groningenveld, de verkoop van de offshore-activiteiten en een maatschappij die kritisch kijkt naar de rol van fossiele brandstoffen: de NAM staat voor grote uitdagingen.
U bent nu ruim een jaar directeur van de NAM. U komt van een lange carrière bij Shell, met functies in onder andere Rusland, Brunei en Nigeria. Wat trof u vorig jaar in Assen aan?
“Een bedrijf met een rijke geschiedenis en enorm trotse medewerkers. In juni vorig jaar hadden we een evenement om stil te staan bij de sluiting van het Groningenveld. Daar waren collega’s, oud-collega’s en zelfs zeven van mijn voorgangers. Mensen die zestig jaar lang, onafgebroken, gas hebben geleverd aan Nederland. Zelfs in zware winters trotseerden ze de sneeuw om te zorgen dat er gas geleverd werd. Na 2012, met de aardbeving bij Huizinge, kwam een moeilijke periode, ook persoonlijk voor collega’s die in het aardbevingsgebied wonen en zelf schade hebben gehad. Maar ondanks dat zie je een enorme veerkracht en het geloof dat ons werk belangrijk is voor de maatschappij. Die saamhorigheid en dat ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’-gevoel uit mijn Achterhoekse roots, dat vind ik hier ook terug. Een cultuur van trots, veerkracht, saamhorigheid en geloof in de toekomst. Het is een eer om leiding te mogen geven aan zo’n mooi bedrijf, ondanks dat we ons in een lastig maatschappelijk en politiek speelveld bevinden.”
U noemt het een jongensdroom om NAM te leiden. Waarom heeft u “ja” gezegd op deze uitdagende functie?
“NAM heeft Nederland vanaf de jaren zestig getransformeerd van kolen naar gas en de welvaart enorm vergroot. Mensen zijn daar trots op. Daarnaast is het een uitdaging om de NAM naar een nieuwe toekomst te loodsen, in dit politieke en maatschappelijke klimaat. Dat vind ik een eervolle klus. Er ligt een uitdagende toekomst voor de NAM. Naast het netjes opruimen van de locaties in Groningen en elders in het land, een klus van tien tot vijftien jaar, hebben we een belangrijke taak: gas en warmte leveren aan Nederland. Energiebeheer Nederland (EBN) publiceerde recent cijfers waaruit blijkt dat Nederland nog steeds enorm afhankelijk is en blijft van gas. De transitie naar duurzame energie gaat niet van de ene op de andere dag. Gas blijft een belangrijke rol spelen, en NAM is daarin de belangrijkste speler in Nederland, ook de komende tien jaar.”
De NAM ondergaat grote veranderingen. Het Groningenveld is gesloten, de offshore-tak wordt verkocht. Kunt u daar meer over vertellen?
“We zijn volop bezig met het opruimen van niet meer producerende putten en locaties. Dat doen we samen met Arcadis en WellGear, verenigd in het samenwerkingsverband SITURN. Daarbij werken we ook nog samen met tientallen andere bedrijven. We doen hier gezamenlijk veel kennis op en willen een nieuwe industrie opbouwen voor het Noorden, met werkgelegenheid voor de komende 10-15 jaar, en mogelijk zelfs langer. We kijken naar innovatieve en efficiënte manieren van opruimen, met minder overlast voor de omgeving. WellGear heeft bijvoorbeeld drie waterstoftrucks aangeschaft om onze opruimactiviteiten van duurzame stroom te voorzien. Dit wordt wereldwijd een miljardenindustrie, waarvan we zouden willen dat juist de bedrijven in Noord-Nederland kunnen gaan profiteren.”
“De sluiting van het Groningenveld laat ook zien dat de seismiciteit afneemt zoals ook is voorspeld. En dat is goed nieuws voor de Groningers. Inmiddels laten de KNMI-data zien dat het aantal bevingen groter dan 1.2 op de schaal van Richter op het niveau van 2004 ligt, ver voor de beving in Huizinge in 2012. Dat is een bemoedigend inzicht, maar tegelijkertijd zijn de grote problemen voor veel bewoners in Groningen nog lang niet opgelost. Wij voelen ons nog steeds betrokken en zullen als bedrijf ook onze verantwoordelijkheid blijven nemen. We hebben wel geleerd van het verleden en passen dat nu toe. We gaan met de omgeving in gesprek, betrekken de mensen erbij en adresseren zorgen en verwerken deze in onze wijze van werken. Zo hebben we in Schoonebeek onze plannen daadwerkelijk aangepast na tientallen gespreksronden met bewoners en lokale bestuurders. We hebben ook geleerd dat de lusten en lasten in een regio met elkaar gedeeld moeten worden. Zo gaan de bewoners in Schoonebeek en omgeving straks meeprofiteren van elk geproduceerd winstgevend vat olie.”
Hoe ziet u de toekomst van de NAM op het gebied van gaswinning?
“De verkoop van onze offshore-activiteiten aan het Canadese Tenaz is een belangrijke stap. Medio dit jaar hopen we de sleutel over te dragen. Dit betekent een transitie voor onze medewerkers, die meegaan naar het nieuwe bedrijf. Een emotioneel moment, maar het creëert ook een toekomst voor twee nieuwe bedrijven. De NAM wordt kleiner, van zo’n 1150 medewerkers nu naar ruim 600 medewerkers straks, maar we blijven de grootste gasproducent in Nederland. We focussen op de kleine gasvelden op land, onder de Waddenzee, bij Ameland, en oliewinning in Schoonebeek en Rotterdam. We kunnen de komende tien tot vijftien jaar nog ongeveer 3 miljard kubieke meter gas per jaar produceren, mits we de benodigde vergunningen krijgen voor projecten en bijvoorbeeld het gasveld onder Warffum weer in productie komt. De CO2-emissie van dit gas is een factor 10 lager dan geïmporteerd gas uit Amerika of Qatar, dankzij onder andere het gebruik van groene stroom waarop de NAM-installaties draaien. We blijven investeren in efficiëntie en innovatie, om ook bij lagere productievolumes een slagvaardig en competitief bedrijf te blijven.”
Wat zijn de uitdagingen in de relatie met de overheid?
“Het is bemoedigend dat het regeerakkoord het belang van gas uit eigen land erkent. We zijn met de sector in gesprek met de minister om dit vorm te geven. Vergunningsprocedures duren nu te lang, soms wel negen jaar, zoals bij Ternaard. Dat is voor een bedrijf niet te doen. Er is politieke daadkracht en moed nodig om het algemeen belang van Nederland te wegen tegen lokale zorgen. De voorspelbaarheid van overheden moet verbeteren. Bedrijven kijken naar de lange termijn. De overheid moet zich aan de regels van het spel houden en niet halverwege de regels veranderen. Dat ondermijnt het vertrouwen en kan ertoe leiden dat investeringskapitaal naar andere landen verschuift. Het is inmiddels vijf voor twaalf geweest. We moeten afspraken maken om gasontwikkeling in Nederland zowel op zee als op land te stimuleren en daarmee minder afhankelijk te worden van import. Importeren is duurder, brengt geopolitieke risico’s met zich mee, biedt geen werkgelegenheid en belastinginkomsten, en is minder duurzaam. De discussie moet meer gestoeld zijn op feiten en minder op fictie.
U trof een bedrijf aan met een rijke geschiedenis, maar ook een bedrijf dat door een moeilijke periode is gegaan. Hoe kijkt u naar de cultuur binnen de NAM?
“Ik ben trots op de veerkracht, de saamhorigheid en het geloof in de toekomst van onze medewerkers. We moeten de cultuur behouden en tegelijkertijd evolueren naar een andere NAM. Kleiner, kortere lijnen, snellere beslissingen, meer creativiteit en gevoel van ondernemerschap. We moeten ook de veiligheidscultuur, die in het hart van de NAM zit, blijven bewaken en uitdragen. We leren continu, ook van nieuwe activiteiten, en delen die kennis met onze partners. Veiligheid staat altijd voorop.”
