In het voorjaar van 2023 organiseert Rijksmuseum Twenthe in samenwerking met de Deense Nivaagaards Malerisamling Sofonisba Anguissola. Portrettist van de Renaissance, de eerste solotentoonstelling rond het leven en werk van de Italiaanse renaissanceschilder Sofonisba Anguissola (ca. 1532–1625) in Nederland. Anguissola is een van de meest getalenteerde portretkunstenaars van de Italiaanse zestiende eeuw. Door slimme carrièrestappen speelt ze in op de wens van de adel zich te vereeuwigen en geraakt ze aan het einde van de zestiende eeuw tot in de binnenste cirkels van het Spaanse koningshuis.
De meest roemrijke vrouwelijke kunstenaar van Europa
Sofonisba Anguissola is een van de meest succesvolle kunstenaars van de renaissance en wordt door haar tijdgenoten geprezen om haar talent en creativiteit. Zo schrijft Giorgio Vasari, de bekende Italiaanse kunstenaarsbiograaf, in 1568 dat de figuren op Anguissola’s portretten zo levensecht lijken, dat ze lijken te ademen. Ook in haar latere leven en na haar dood wordt er naar Sofonisba opgekeken. Sofonisba Anguissola wordt door de historicus Raffaele Soprani in 1674 omschreven als ‘la più illustre Pittrice d’Europa’: De meest roemrijke vrouwelijke schilder van Europa.
Sofonisba Anguissola groeit op en werkt in de tijd van de Renaissance, een periode waarin kunst en cultuur floreert. Gedurende haar opleiding en aan het begin van haar carrière wordt de jonge vrouwelijke kunstenaar meerdere beperkingen opgelegd, die het haar moeilijk maken om zich als kunstenaar te manifesteren. Toch vindt ze haar eigen weg, beweegt ze zich binnen de grenzen van wat wél mag, zoekt ze de grenzen op en zet ze haar situatie juist naar haar eigen hand. Ze wordt meester in het portretteren en wordt juist beroemd om haar vernieuwende portretten – een genre waar ze in uitblinkt, omdat andere opties voor haar niet voor het oprapen liggen.
Sofonisba’s reputatie als een groot kunstenaar bereikt al snel de meest invloedrijke mensen van haar tijd. In haar geboortestad Cremona in Noord-Italië portretteert ze de belangrijkste inwoners van de stad en vergaart ze bekendheid met haar tekeningen en zelfportretten. Ze wordt zelfs zo beroemd dat ze naar Madrid wordt ontboden, waar ze wordt aangesteld als hofdame en leraar in de schilderkunst van de Spaanse koningin Elisabeth van Valois en diens dochters.
Beroemdheid en vergetelheid
Sofonisba Anguissola was de eerste vrouwelijke kunstenaar die grote bekendheid vergaarde en haar eigen leerlingen onderwees. Beroemde figuren uit de Renaissance, zoals Michelangelo Buonarroti, Giorgio Vasari, koningen, prinsen en de paus bewonderden haar werk. Sofonisba werd een belangrijk rolmodel voor de volgende generaties vrouwelijke kunstenaars, maar raakte samen met hen gedurende de eeuwen die volgden in de vergetelheid. Met de tentoonstelling in Rijksmuseum Twenthe geven we haar haar rechtmatige plaats in de kunstgeschiedenis terug.
Met deze tentoonstelling toont Rijksmuseum Twenthe hoe Sofonisba een veelgeprezen en gewild kunstenaar werd, in een tijd waarin dit niet vanzelfsprekend was en er sterk beperkende idealen heerste over vrouwen van haar stand. Met meer dan de helft van haar overgeleverde oeuvre wordt getoond hoe vernieuwend ze was en hoe ze uitgroeide tot een van de meest roemrijke portretkunstenaars van de Italiaanse Renaissance.
Credits: Sofonisba Anguissola, Zelfportret, 1558, olieverf op paneel, 25,6 x 19,3 cm. Collectie Prinses Colonna, Rome
